Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi O‘zbekiston avtomobilь bozoridagi vaziyatni tahlil qilib, navbatdagi sharhni eъlon qildi.
Ekspertlar xulosasiga ko‘ra, birlamchi bozor ikkilamchi bozorga qaraganda barqarorroq.
Markaz baholariga ko‘ra, iyunь oyida respublikada avtotransport vositalarining umumiy savdolari 13,6 foizga pasaygan. Faollik yillik hisobda 1,4 baravar qisqargan. Lekin, bu qisman mavsumiy omillar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Shu bilan birga, yangi engil avtomobillarning birlamchi bozori ikkilamchi bozorga qaraganda ancha barqaror dinamikani namoyish etmoqda. Shuningdek, Elektr avtomobillar segmenti alohida qiziqish uyg‘otmoqda, bu yo‘nalishda birlamchi bozorda sotuvlarning 28 foizga pasayganiga qaramasdan, ikkilamchi bozor 2,4 foizga o‘sishni namoёn etdi.
Ushbu dinamika qisman mavsumiy omillarga bog‘liq bo‘lishi mumkin, chunki ёzgi mavsum anъanaviy ravishda ishbilarmonlik faolligining pastligi bilan xarakterlanadi, deyiladi sharhda.
Engil avtomobillar segmentidagi vaziyat
Oldingi oyga nisbatan 14 foizga o‘sish kuzatilgan may oyida engil avtomobillar savdolari yil boshidagi bir oz pasayishdan so‘ng tiklanish belgilarini ko‘rsataёtgan edi. Biroq, iyunь oyida sotuvlar hazhmi yana 13,3 foizga, 77,6 ming donagacha pasayishi yuz berdi.
Yil hisobida engil avtomobillar bozori ham qisqardi, bu yo‘nalishda sotuvlar bir yilda 1,4 baravarga pasaydi.
Hududiy kesimda engil avtomobillar savdosining dinamikasi shuni ko‘rsatmoqdaki, iyunь oyida eng katta pasayish Surxondarё va Andizhon viloyatlarida, shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasida – o‘rtacha 22 foizga – qayd etildi.
Shu bilan birga, baъzi hududlarda sotuvlar oshgani kuzatildi. Xususan, 6 oyda Xorazm va Navoiy viloyatlarida o‘tgan yilning muqobil davriga solishtirganda o‘rtacha 7 foizlik izhobiy dinamika kuzatilmoqda.
2024 yilning birinchi yarmi yakunlariga bo‘yicha O‘zbekistonda engil avtomobillar savdosi 580 ming donani tashkil etdi, bu esa o‘tgan yilning shu davridagi ko‘rsatkichga nisbatan 19 foizga pastdir. Bu nafaqat oldin ekspluatasiyada bo‘lgan avtomobillarga talabning pasayishi bilan, balki avtomobillarni ro‘yxatdan o‘tkazish zharaёnlarining murakkablashishi hamda rasmiylashtirish va qayta ro‘yxatdan o‘tkazish qiymatining oshishi bilan ham izohlanadi.
Shunday qilib, sotuvlar umumiy hazhmining 97,3 foizi to‘g‘ri keluvchi engil avtomobillarning ikkilamchi bozorida talablarning qattiqlashishi va ro‘yxatdan o‘tkazish tartiblarining qimmatlashishi oldi-sotdi bitimlari sonining qisqarishiga taъsir qildi, bu esa, o‘z navbatida, avtomobilь bozorida umumiy savdo ko‘rsatkichlariga aks taъsir qilgan bo‘lishi mumkin.
Birlamchi avtobozordagi vaziyat
Yangi avtomobillar savdosida vaziyat nisbatan yaxshi. Markaz maъlumotiga ko‘ra, iyunь oyida engil avtomobillarning birlamchi bozorida savdolar o‘tgan oyga nisbatan 9 foizga kamaydi hamda 26 ming donadan oshdi. Yillik hisobda faollikning kichikroq – 5,3 foizga pasayishi qayd etilmoqda.
Shunday qilib, yangi engil avtomobillarning birlamchi bozori ikkilamchi bozorga nisbatan ancha barqaror dinamikani namoyish etmoqda.
Iyunь oyida mahalliy ishlab chiqarilgan yangi avtomobillar sotuvining qisqarish tendensiyasi davom etdi. Xususan, bunday avtomobillar sotuvlari may oyiga nisbatan qariyb 10 foizga pasaydi. Yillik hisobda ushbu segmentda faollikning bir oz – atigi 0,8 foizga pasayishi kuzatilmoqda.
Ushbu tendensiya mahalliy ishlab chiqarilgan yangi avtomobillar savdosining may oyida boshlangan o‘sishiga barham berdi.
Engil xorizhiy avtomobillar segmenti turg‘unligi davom etmoqda
O‘zbekiston bozorida xorizhiy engil avtomobillar bozori turg‘unlik belgilarini namoёn etmoqda. Iyunь oyida ushbu segmentdagi sotuvlar atigi 0,4 foizga o‘sdi va 2,4 ming dona atrofidani tashkil etdi. Faollikning nisbatan kichik o‘sishi yillik hisobda sotuvlarning sezilarli pasayishini qoplamaydi. Bu ko‘rsatkich o‘tgan yilga nisbatan qariyb 34 foizni tashkil etdi.
Engil avtomobillar ikkilamchi bozori
Engil avtomobillar ikkilamchi bozoridagi vaziyat sotuvlar dinamikasining pasayishi, yillik sotuvlar hazhmining pasayish tendensiyasini saqlab qolaёtgani bilan tavsiflanadi.
Xususan, iyunь oyida engil avtomobillarning ikkilamchi bozoridagi faollik o‘tgan oyga nisbatan 15,3 foizga pasaydi, o‘shanda pasayish 3,4 foizni tashkil etgan edi. Hisobot davrida ushbu segmentda 51,5 ming atrofida avtomobilь sotildi. Umuman olganda, sotuvlar yillik hisobda 1,6 baravardan ko‘pga qisqardi.
Elektromobillar bozoridagi vaziyat
Iyunda engil elektromobillar segmenti sotuvlarning pasayishini namoёn etdi. Sotuvlar hazhmi 3 ming donaga etdi, bu esa may oyidagiga nisbatan 800 dan ortiqqa kamdir. Shunga qaramasdan, elektromobillar savdosi o‘tgan yilning iyunь oyi darazhasiga nisbatan 1,3 baravarga oshdi.
Agar O‘zbekistonda elektromobillar birlamchi bozorida sotuvlar bir oy ichida sezilarli darazhada – 28 foizga qisqargan bo‘lsa, ikkilamchi bozorda buning aks tendensiyasini kuzatilmoqda. Bu segmentda mart oyidan buёn faollikning o‘sishi qayd etilmoqda. Iyunь oyida bu ko‘rsatkich 2,4 foizni tashkil etdi.
