Rossiyada hukumatga qarshi namoyishlar o‘tkazganlikda ayblanib, qidiruvda bo‘lgan rus siёsiy faoli Lev Skoryakin 2023 yilda qo‘lga tushgan. Uning qo‘lga olinish tafsilotlari va Qirg‘iziston bilan Rossiya o‘rtasidagi dissidentlar almashinuvi haqida «Amerika ovozi» nashri baёn qilgan.
Maъlum bo‘lishicha, o‘tgan ёzda Qirg‘izistonga qochib o‘tgan Skoryakin, bir yil davomida kamdan-kam ko‘rinish bergan, ammo Qirg‘iz hukumati rus hukumati talabiga binoan uni Bishkekda topib, 2023 yil oktyabrida Rossiyaga ekstradisiya qilgan.
Bu yilning boshida Germaniyaga qochgan Skoryakin, Qirg‘iz hukumati yangi yuzni aniqlash tizimidan foydalangan holda qaerda yashaёtganini bilib olgan, deyiladi xabarda. Bu tizim 2023 yil iyunida Rossiya hukumatining ёrdamida ishga tushirilgan.
«Markaziy Osiёdagi rus qochqin dissidentlari zhuda ehtiёtkor bo‘lishlari kerak va asosiy xavfsizlik qoidalariga amal qilishlari lozim. …Yuzni aniqlash tizimi hozir ham Bishkekda ishlamoqda», degan Skoryakin.
Qirg‘iz Tashqi ishlar vazirligi yanvarь oyida bu tizim orqali 2023 yil oxirigacha 800 dan ortiq oddiy zhinoyatchilar va 100 dan ortiq interpol (Xalqaro zhinoiy polisiya tashkiloti) tomonidan xalqaro qidiruvga berilganlar ushlanganini aytgan. «Amerika ovozi» nashrining qayd etishicha, 2022 yildan boshlab, Skoryakin kabi ko‘plab urushga qarshi faollar Rossiyada siёsiy repressiyadan qochib, Qozog‘iston va Qirg‘izistonda vaqtincha boshpana topgan. Ammo qo‘lga tushib qolish xavfi, o‘g‘irliklar va ekstradisiyalar sabab dissidentlarga endi bu mamlakatlar xavfsiz emas.
Rossiyaning Ukrainaga qarshi to‘liq miqёsdagi bosqinidan so‘ng, 2022 yilda 400,000 ga yaqin rus fuqarosi Qozog‘istonga, 445,000 dan ortiq rus fuqarosi Qirg‘izistonga kelgan. Skoryakindek, Putinga qarshilar bu mamlakatlarni G‘arbga qochish uchun tranzit nuqtalari sifatida ko‘rmoqda. Qirg‘izistonda bo‘lgan paytida Skoryakin Germaniyaga ko‘chish uchun vaqtinchalik saёhat huzhzhati olishga ariza bergan.
Qirg‘iz hukumati dastlab rus dissidentlarini kutib olgan. prezident Sadir Zhaparov 2022 yil oktyabrida «Biz hech qanday zarar ko‘rmaymiz; aksincha, biz rus muhozhirlaridan ko‘proq foyda ko‘ramiz», deya intervьyu berganini xotirlagan nashr.
Moskva esa 2022 yildan boshlab Kremlь Qozog‘iston va Qirg‘iz hukumatlarini rus dissidentlariga qarshi harakat qilishga mazhburlash uchun hibsga olish va Rossiyaga qarshi ommaviy namoyishlarni taqiqlash chorasini ko‘rgan. Kremlь, shuningdek, Qozog‘iston va Qirg‘izistonga rus dissidentlari haqida maъlumot berishni rag‘batlantirgan. 2023 yil iyunь oyida Rossiya, Qozog‘iston va Qirg‘iziston o‘rtasida «o‘z hududlarida yashovchilarning yashash holati, fuqarolik, migrasiya ro‘yxati, viza, mulk, zhinoyat tarixi va shaxsni tasdiqlovchi huzhzhatlari» haqida maъlumot almashish bo‘yicha kelishuv imzolangan.
Kelishuv doirasida Rossiya qirg‘iz hukumatiga 85,000 rus fuqarosi to‘g‘risida maъlumot bergan. Qirg‘iziston bu xabardan foydalanib, 2023 yil iyunь oyida Skoryakin kabi to‘rt rus dissidentini aniqlab, qamoqqa olish uchun yuzni aniqlash tizimini ishga tushirgan.
Bildirilishicha, Zhanar Akaev, xalqaro masalalar bo‘yicha parlament qo‘mitasi raisi, rus xavfsizlik xizmatlari Qirg‘izistonga bosim o‘tkazaёtganini taъkidlagan.
«Rossiyalik siёsiy qochqinlar Qirg‘izistonga kelishdan tiyilishi kerak. Chunki rus xavfsizlik xizmatlari kuchli taъsir ko‘rsatadi. Agar ular so‘rasa, bizning xavfsizlik idoralari «Yo‘q» demaydi. Men bilganimdek, FSB bu erda erkin ishlaydi», degan Akaev.
Rossiyaning Markaziy Osiёdagi dissidentlarga qarshi harakatlari samarali bo‘ldi. «Amerika ovozi»ga ko‘ra, 2024 yil boshiga kelib, Rossiyadan qochgan yuzlab dissidentlarga ёrdam bergan «Tezkor zhavob berish» nodavlat tashkiloti Qozog‘iston va Qirg‘izistonga odam yuborishni to‘xtatgan. 2023 yil avgustida Qozog‘iston inson huquqlari himoyachisi Evgeniy Zhovtis hibsga olingan rus faollarining aksariyati Qozog‘istonda qonundan tashqari holatda qolganini aytgan.
«Ularni sudlash uchun qonuniy asoslar yo‘q, ammo ularni mamlakatdan chiqarish ham qiyin. Ularning shaxsiy huzhzhatlari tugash arafasida. Yangi huzhzhat olish uchun Rossiya konsulxonasiga borishlari kerak», dedi Zhovtis.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.