Американинг «The Diplomat» нашри Марказий Осиёда мавжуд кўп томонлама сиёсат шиддат билан ўз аҳамиятини йўқотаётганини ёзмоқда. Марказий Осиё учун Ғарб ёки Россия ўртасидан танлов қилиш қийин.
Нашрнинг ёзишича, Ўрта Осиё давлатлари сиёсий жиҳатдан демократия, сўз ва матбуот эркинлиги бўйича Ғарб тасаввур қилганидек меъёрларни бошидан кечирмаган.
Марказий Осиёда уруш ва санкциялар остида қолган Россия ишончсиз ҳамкорга айланиб, у билан ҳамкорликни қийинлаштиради, деган фикр айни пайтда кенг тарқалган. Россия Украинанинг кенг кўламли босқинидан сўнг Марказий Осиёдаги роли ва таъсири пасайиб кетиши мумкинлигини билар эди ва Ғарб билан қарама-қаршиликда бўлса-да, бари-бир ўзининг ишончли ҳамкори ҳисобланиши мумкинлигини кўрсатиш учун бу давлатлар билан сиёсий ҳамкорликни чуқурлаштиришга интилди.
Россия узоқ вақтдан бери Евроосиё минтақасида хусусан, Марказий Осиё давлатларига ташқи таъсирини сақлаб турганди. Россия-Украина урушидан кейин Марказий Осиё ва Россия муносабатлари ўзгарди ва минтақага бошқа ўйинчи Хитой кириб келди.
Уруш вазияти минтақада Хитой учун катта имкониятлар яратди.
Россиянинг Украинадаги уруши учинчи йил давом этар экан, унинг глобал таъсири сиёсий тахминларни бузди, иқтисодларни заифлаштирди ва геосиёсий ўзгаришларга йўл очди. Москва узоқ вақтдан бери Евроосиё минтақасида, хусусан, Марказий Осиё давлатлари: Ўзбекистон, Тожикистон, Туркманистон, Қозоғистон ва Қирғизистон орасида етакчи ташқи таъсирга эга бўлиб келган. Бироқ, уруш Марказий Осиёдаги Россия ҳақидаги тасаввурларни ўзгартириб, бошқа ўйинчилар, хусусан, Хитой учун имкониятлар яратди.
Урушдан олдин Россия энг йирик савдо шериги бўлган Марказий Осиёнинг аксарият мамлакатлари учун Хитой энди олдинги ўринда. Уруш турли хил ҳамкорликларни излаш учун Марказий Осиё давлатларига қўшимча туртки бўлиб хизмат қилди.
Шунингдек, мақолада ёзилишича, агар Украинага қарши урушда Россия ғолиб чиқса, Марказий Осиё давлатларида ҳам худди шундай сценарийлар юз бериши мумкинлиги бўйича хавотирлар бор.
Марказий Осиё мамлакатларида этник руслар борлигини ҳисобга олсак бу хавотир аввало Қозоғистонда пайдо бўлди.
Шу боисдан Марказий Осиёда мавжуд кўп томонлама сиёсат шиддат билан ўз аҳамиятини йўқотмоқда. Минтақа муқаррар равишда ё Ғарб, ёки Ғарбий бўлмаган блок, жумладан, Хитой, Россия, Эрон ва бошқа давлатлар билан ҳамоҳанг бўлиши керак. Ғарб ва Россия ўртасида танлов қилиш Марказий Осиё учун қийин. Сиёсий жиҳатдан бу мамлакатлар демократия, сўз ва матбуот эркинлигини Ғарб бу меъёрларни тасаввур қилганидек бошдан кечирмаган.
Ўзбекистон Россия билан яхши муносабатда бўлсада, айни пайтда Ғарб билан ҳам алоқаларини кенгайтиришга интилади. Расмий Тошкент ҳеч қачон Россия-Украина урушини қораловчи тўғридан-тўғри баёнот бермаган, аммо қўллаб-қувватлашини ҳам билдирмаган. Россиянинг Украинага қарши уруши Ўзбекистоннинг иқтисодий ва хавфсизлик ҳолатига жиддий таъсир кўрсатди.
Ўзбекистон-Россия муносабатлари Шавкат Мирзиёев 2016 йил охирида президент бўлганидан кейин яхшиланиб бораётган бўлса-да, Кремлнинг Украинага тажовузи бу алоқалар ривожининг бир қисмига таҳдид солмоқда.
Россияда бир неча миллион ўзбек меҳнат муҳожирлари ишлайди ва уларнинг ватанларига юбораётган пуллари Ўзбекистон иқтисодиёти учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга. 2023 йилга келиб Хитой Ўзбекистоннинг етакчи савдо шериги сифатида Россия ўрнини эгаллади. Ўзбекистон ҳукумати ҳам Озарбайжон ва Туркия билан муносабатларни мустаҳкамлаб, янги савдо йўлаклари ва ҳарбий ҳамкорликка интилмоқда.
Марказий Осиё давлатлари иқтисодий жиҳатдан технология ва инвестициялар бўйича Ғарбга тобора кўпроқ қарам бўлиб бормоқда, аммо Россия билан чуқур муносабатлар илдизларига эга. Собиқ совет республикаларининг иқтисодий ва ҳарбий тузилмалари Россия моделига асосланган бўлганлиги учун ҳам Москва таъсиридан қутулиш қийин, лекин буни амалга ошириш мумкин.