Чимилдиқдаёқ эрини урушга жўнатиб, уни 4 йил кутган, келинлик даврини далада буғдой ўриб ўтказган, мактабни битириш армон бўлиб қолган матонатли ўзбек аёллари ҳақида…
Иккинчи жаҳон уруши. Сиз бу уруш ғалабасида эркакларнинг жасорати ва қаҳрамонликлари ҳақида бир қанча ҳикояларни аллақачон эшитиб улгургандирсиз. Аммо бу уруш нафақат эркаклар, балки аёлларнинг ҳам бошига турли қийинчиликлар ва балоларни ёғдирган. Шу сабабли бугун биз урушда эришилган ғалабага ўзбекистонлик аёлларнинг қўшган хиссаси ва уларнинг ўша вақтларда чеккан изтироблари ҳақида ҳикоя қиламиз.
Рухсат эна бир кам бир аср ёшда. У Жиззах вилояти Бахмал тумани Ўдамалик қишлоғида яшаса-да 1941-1945 йилларда олис ҳудудда кечган урушнинг совуқ нафаси унинг остонасигача етиб борган. Айнан 1941 йили у турмуш қурганди. Аммо у билан танишишга ҳам улгурмаган 20 ёшли эрини урушга чақиришади.
“Мен бу эшикдан кирсам, чолимни нариги эшикдан урушга олиб кетиб қолишди. Биз бир-биримизни кўролмагандик ҳам. Рўзғор ишлари биз аёлларнинг зиммамизда қолди. Буғдой ўрардим, иккита ҳўкиз билан қўш ҳайдардим. Қўл ўроқда ишим унмагани учун доим белўроқда буғдой ўрардим. Саккизинчи, еттинчи ўроқларда буғдой ўрганман.
4 йил уни кутганимдан сўнг эрим ғалаба билан соғ-омон қайтди. Чолим ўзи кичкина бўлгани билан михдек пишиқ, ҳамма нарсани эплар эди”,
деди эна.
Рухсат энанинг бугун 6 ўғил, 3 қиз, 53 нафар невараси, 131 чевара ва яна 16 нафар дувараси бор. Аммо у уруш ва ундан кейинги йилларда бир болани ҳам боқиш азоб бўлгани, гўдаклар далаларда туғилиб, далада ўсганини эслайди.
Насибали эна. У ҳам Бахмал туманида яшайди. У ҳам янги келинлик кунлари эрини урушга жўнатган. Ёш келин эрим фронтда оч қолмасин деб эртадан-кечгача буғдой ўргани ва ўзининг меҳнат ҳақи бўлган нон бўлагини ҳам урушдагиларга юборганини эслайди.
Бугун 105 ёшни қоралаган аёл фарзандлари, набиралари исмини гоҳ-гоҳида унутиб қўйсада, аммо устозини сира эсидан чиқармайди. Уруш Насибалини таълим олиш ҳуқуқидан маҳрум қилган. Бугун 500 га яқин авлодлари бор эна ҳали ҳамон болалигига, мактабга қайтгиси, ўқигиси келади.
“Намуна” мактабида ўқирдим. Мактаб билан қишлоқнинг ораси жуда узоқ эди. Ҳар куни сой кечиб ўтиб қатнардик. Эр-хотин татар узтозларимиз бор эди. Арифметикадан дарс беришарди. “Эй сен жуда ювошсан, яхшисан”, деб бошимни силашарди. Биз 10-синфни битиролмадик. Уруш бошланиб қолди. Озроқ ўқий олдик, холос. Дунё шу экан-да, болам. Ўқитувчиларга ҳам раҳмат”,
деди Насибали эна.
Биз онахонларни ортиқча уринтирмаслик мақсадида ҳикоянинг давомини уларнинг фарзандларидан – болалиги уруш тугашининг илк қаҳатчилигига тўғри келган кексалардан эшитдик. Улар ота-оналари айтиб берган ҳикояларни эслар экан, уруш даври аёллари садоқатли, сабрли ва матонатли бўлганини айтади.
Маълумот учун, Иккинчи жаҳон урушининг тўрт йили давомида Ўзбекистон иттифоққа 4 млн 806 минг тонна пахта, 54 минг 67 тонна пилла, 1 млн 66 минг тонна ғалла, 195 минг тонна шоли, 108 минг тонна картошка, 374 минг тонна сабзавот ва ҳўл мева, 35 минг 289 тонна қуруқ мева, 57 минг 444 тонна узум, 1 млн 593 минг тонна гўшт, 5 млн 286 минг дона тери топширган. Бу махсулотларнинг асосий етиштирувчиси эса аёллар эди.
Урушнинг дастлабки пайтларидаёқ 20 мингга яқин тошкентлик хотин-қизлар саноат корхоналари ва қурилишларда, 1700 га яқин республика хотин-қизлари кўмир кони шахталарида ишлашга йўл олган.
Ўзбекистондан жами 4555 нафар аёл урушда қатнашган, уларнинг орасида алоқачи, учувчи, мерган, зенитчи, тиббий ходим ва разведкачилар бор эди.
Бундан ташқари, уруш йилларида Ўзбекистон аҳолиси СССР мудофаа жамғармасига жами 475 миллион рублдан ортиқ маблағ, 22 миллион рубллик қимматбаҳо шахсий буюмларини ихтиёрий равишда топширган.
Бундан ташқари ўзбекистонлик аёллар уруш ҳудудларидан эвакуация қилинган 1 миллион 500 мингга яқин инсонга бошпана берган. Ота-онасидан жудо бўлган 250 минг нафар етим болаларга меҳр-оқибат кўрсатиб, сўнгги бурда нонини ҳам улар билан баҳам кўрган.