Россия ҳукумати мамлакатдан қамиш ва лавлаги шакарини, шунингдек, кимёвий тоза сахарозани экспорт қилишга вақтинчалик тақиқ жорий этди. Бу борадаги қарор имзоланди, деб хабар берилди Россия ҳукумати телеграм каналида.
Бу чора «ички озиқ-овқат бозори барқарорлигини сақлашга қаратилган», деб изоҳланган хабарда.
Чекловлар камида 2024 йил 31 августгача амал қилади.
Фақат Евросиё иқтисодий иттифоқи (ЕОИИ) мамлакатларига айрим истиснолар назарда тутилган бўлиб, Россия ҳукумати уларга маълум ҳажмларда шакар етказишга рухсат берди. Жумладан, ёз охиригача Қозоғистонга 120 минг тонна, Қирғизистонга 28,5 минг тонна, Арманистонга 28 минг тонна, Беларусга 5 минг тонна шакар етказишга рухсат берилган. Ўзбекистон ва Тожикистон каби иттифоққа аъзо бўлмаган мамлакатлар эса бу рўйхатда йўқ.
Шакар экспорти тақиқланиши Ўзбекистонга қандай таъсир қилиши мумкин?
Бунга аниқлик киритиш учун, Uzdiplomat.uz мухбири Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ахборот сиёсати масалалари бўйича маслаҳатчиси Дилшод Назировга мурожаат қилди.
Унинг айтишича, Россиянинг шакар экспортини тўхтатиши ҳақидаги хабар, муҳим аҳамиятга эга эмас, Ўзбекистон асосан Бразилия ва Ҳиндистон каби давлатлардан шакар олади.
“Россиядан биз шакар деярли импорт қилмаймиз, жумладан, қанд лавлаги ҳамда шакар қамиш ҳам шулар қаторида. Чунки, мамлакатимизда эҳтиёждан кўп шакар ишлаб чиқарилади. Фараз қилинг, ўзимизга 7 кило шакар керак бўлса, биз 9,5 кило шакар ишлаб чиқарамиз. Импорт эса асосан Бразилия ва Ҳиндистондан бўлади”, – дейди Назиров. Шунингдек у апрель бошида вазирлик томонидан берилган муносабатда ҳам бунга алоҳида тўхталиб ўтилганини айтиб ўтди.
Унда Ўзбекистонда шакарга бўлган йиллик талаб ўртача 650-700 минг тоннани ташкил этиши маълум қилинган.
«Ангрен Шакар» ва «Хоразм Шакар» МЧЖ шакар ишлаб чиқариш корхоналарининг йиллик ишлаб чиқариш қуввати 900 минг тоннадан кўп бўлиб, бу ички бозорни талабидан ортиғи билан таъминлашга етарли.
«Россия Федерацияси томонидан шакар экспортини чеклаш Ўзбекистоннинг ички бозорида танқисликни келтириб чиқармайди, чунки республикамиздаги йирик шакар ишлаб чиқарувчи заводларнинг фаолияти Россия билан боғлиқ эмас ва 2023 йилда хом-ашё, асосан, 762 минг тонна миқдорида (шакар чиқиши 98 фоиз) Бразилия ва Ҳиндистондан импорт қилинган», – дейилган хабарда.
Айни пайтда иккита шакар ишлаб чиқариш заводлари томонидан биржага ички бозор учун ҳар куни 2 100 тонна маҳсулот чиқарилаётган бўлиб, унинг атиги ўртача 300 тоннаси сотилмоқда, холос.
Шакар ишлаб чиқарувчи корхоналар маълумотига кўра, бугунги кунда етарли (4 ойлик савдо учун) шакар ва шакар хом-ашёси захираси мавжуд бўлиб, Бразилиядан хом-ашё кириб келиши давом этмоқда.
Тайёр шакар маҳсулоти импорти чекланадиган бўлса, маҳаллий корхоналар томонидан ички талабни тўла қондириш имконияти мавжуд.
Россия ўрнига Бразилия ва Ҳиндистон шакари
2021 йили 12 давлатдан 23,2 минг тонна шакар импорт қилинган. Россия 5,3 минг тонна кўрсаткич билан биринчи ўринни, Украина эса 3,4 минг тонна билан тўртинчи ўринни эгаллаганди. Айнан ўша йили бу икки мамлакат томонидан шакар экспортига тақиқлар ўрнатила бошланган ва бу кетма-кет ҳар йили жорий этилмоқда. Бу даврдан бошлаб эса Ўзбекистонга Бразилия ва Ҳиндистондан шакар импорт қилиш ҳажми кескин ортди.
Россия ўзидан ортган шакарни янги йўналишларга экспорт қилмоқда
Росстат маълумотларига кўра, 2023 йилда Россия Федерациясида 6,6 миллион тонна лавлаги шакари ишлаб чиқарилган, бу 2022 йилга нисбатан 10 фоизга кўпдир. Жорий мавсумда бу 6,8 миллион тоннани ташкил этиши прогноз қилинмоқда. Ички истеъмол тахминан 6 миллион тоннани ташкил этади.
Ўтган йил 700 минг тонна экспорт бўлган ва Туркманистон, Афғонистон, Туркия, КХДР, Сенегал кабиларга ҳам экспорт қилиш бошланган.