Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li qurilishi mablag‘lari haqida nimalar ma’lum va mavxum qolmoqda?
Tahlil
O‘zbekiston Xitoy – Qirg‘iziston -O‘zbekistonni bog‘lovchi temir yo‘l liniyasini qurish bo‘yicha yirik loyihada ishtirok etib, xalqaro transport tarmog‘idagi o‘z mavqeini mustahkamlashda davom etmoqda. Bu haqda, “Railway Supply” nashri tahliliy maqola e’lon qildi.
Qayd etilishicha, Ushbu loyiha doirasida “O‘zbekiston temir yo‘llari” katta moliyaviy yordam oladi. O‘zbekiston tiklanish va taraqqiyot zhamg‘armasi kompaniyaga 255 million dollar miqdorida kredit azhratadi.
Ushbu pullar “Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston” qo‘shma loyiha kompaniyasining ustav kapitalidagi O‘zbekiston hukumatining ulushini shakllantirishga qaratilgan. Kompaniyaning asosiy vazifasi butun yo‘nalish bo‘ylab temir yo‘l infratuzilmasini rivozhlantirish va yaratishdir. Shavkat Mirziyoev tomonidan imzolangan qarorda kredit olish shartlari ko‘rsatilgan. Zhamg‘arma pullarni bosqichma-bosqich, 2024 yildan boshlab azhratadi. Shu yili kompaniya birinchi 14 million dollarni olishi ochiqlangan.
Kreditning umumiy muddati – 15 yil, imtiyozli davr – etti yillik. Foiz stavkasi yiliga 5% etib belgilangan.
Aytish zhoizki, avvalroq ham Tiklanish va taraqqiyot zhamg‘armasi “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik zhamiyatiga moliyaviy yordam ko‘rsatgan. 2023 yil oktyabr oyida prezident kompaniyaga 150 million dollar kredit azhratish haqidagi farmonni imzolagan. Bu mablag‘ yuk va engil vagonlar ishlab chiqarish, shuningdek, mamlakatimiz eksport salohiyatini kengaytirish maqsadida ishlab chiqarish quvvatini oshirishga yo‘naltirilishi ko‘rsatilgan. Kredit bir xil yillik 5% stavkada 10 yil muddatga berilgan edi.
Vengriya va Turkiya bilan hamkorlikda amalga oshirilgan loyihalar ham shu fonddan moliyalashtirilgan. Biroq, davlat tomonidan katta yordam ko‘rsatilayotganiga qaramay, loyihadagi O‘zbekiston ulushining qolgan qismini moliyalashtirish borasida savollar ochiq qolmoqda.
Farmonda “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik zhamiyati qo‘shimcha xarazhatni qaerdan olishni rezhalashtirayotgani ko‘rsatilmagan. Loyihada O‘zbekistonning ulushi qariyb 1,2 milliard dollar bo‘lishi kutilmoqda. Bu loyiha umumiy byudzhetining 24,5 foizi hisoblanadi. Qirg‘iziston ham xuddi shunday miqdorda sarmoya kiritishi kerak. Biroq Qirg‘izistonni moliyalashtirish manbalari hozircha noaniq.
Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li loyihasi nafaqat o‘zining ko‘lami va ahamiyati, balki Xitoy kabi yirik o‘yinchilarning ishtiroki bilan ham e’tiborli. Xitoy tomoni loyiha uchun 2,35 milliard dollar azhratishga tayyorligini allaqachon tasdiqlagan. Xitoyga bu loyihaning muhimligi shundaki u mintaqadagi asosiy transport koridorlarini nazorat qilish imkonini beradi.
Loyiha Markaziy Osiyoning transport xaritasini sezilarli darazhada o‘zgartirishi, ishtirokchi davlatlar integrasiyasini kuchaytirishi va iqtisodiy o‘sish uchun yangi imkoniyatlarni yaratib berishi kutilmoqda.
Ma’lumot uchun, Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li loyihasining umumiy qiymati 5 mlrd AQSh dollari sifatida baholangan.