Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон темир йўли қурилиши маблағлари ҳақида нималар маълум ва мавхум қолмоқда?
Таҳлил
Ўзбекистон Хитой – Қирғизистон -Ўзбекистонни боғловчи темир йўл линиясини қуриш бўйича йирик лойиҳада иштирок этиб, халқаро транспорт тармоғидаги ўз мавқеини мустаҳкамлашда давом этмоқда. Бу ҳақда, “Railway Supply” нашри таҳлилий мақола эълон қилди.
Қайд этилишича, Ушбу лойиҳа доирасида “Ўзбекистон темир йўллари” катта молиявий ёрдам олади. Ўзбекистон тикланиш ва тараққиёт жамғармаси компанияга 255 миллион доллар миқдорида кредит ажратади.
Ушбу пуллар “Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон” қўшма лойиҳа компаниясининг устав капиталидаги Ўзбекистон ҳукуматининг улушини шакллантиришга қаратилган. Компаниянинг асосий вазифаси бутун йўналиш бўйлаб темир йўл инфратузилмасини ривожлантириш ва яратишдир. Шавкат Мирзиёев томонидан имзоланган қарорда кредит олиш шартлари кўрсатилган. Жамғарма пулларни босқичма-босқич, 2024 йилдан бошлаб ажратади. Шу йили компания биринчи 14 миллион долларни олиши очиқланган.
Кредитнинг умумий муддати – 15 йил, имтиёзли давр – етти йиллик. Фоиз ставкаси йилига 5% этиб белгиланган.
Айтиш жоизки, аввалроқ ҳам Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси “Ўзбекистон темир йўллари” акциядорлик жамиятига молиявий ёрдам кўрсатган. 2023 йил октябр ойида президент компанияга 150 миллион доллар кредит ажратиш ҳақидаги фармонни имзолаган. Бу маблағ юк ва енгил вагонлар ишлаб чиқариш, шунингдек, мамлакатимиз экспорт салоҳиятини кенгайтириш мақсадида ишлаб чиқариш қувватини оширишга йўналтирилиши кўрсатилган. Кредит бир хил йиллик 5% ставкада 10 йил муддатга берилган эди.
Венгрия ва Туркия билан ҳамкорликда амалга оширилган лойиҳалар ҳам шу фонддан молиялаштирилган. Бироқ, давлат томонидан катта ёрдам кўрсатилаётганига қарамай, лойиҳадаги Ўзбекистон улушининг қолган қисмини молиялаштириш борасида саволлар очиқ қолмоқда.
Фармонда “Ўзбекистон темир йўллари” акциядорлик жамияти қўшимча харажатни қаердан олишни режалаштираётгани кўрсатилмаган. Лойиҳада Ўзбекистоннинг улуши қарийб 1,2 миллиард доллар бўлиши кутилмоқда. Бу лойиҳа умумий бюджетининг 24,5 фоизи ҳисобланади. Қирғизистон ҳам худди шундай миқдорда сармоя киритиши керак. Бироқ Қирғизистонни молиялаштириш манбалари ҳозирча ноаниқ.
Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон темир йўли лойиҳаси нафақат ўзининг кўлами ва аҳамияти, балки Хитой каби йирик ўйинчиларнинг иштироки билан ҳам эътиборли. Хитой томони лойиҳа учун 2,35 миллиард доллар ажратишга тайёрлигини аллақачон тасдиқлаган. Хитойга бу лойиҳанинг муҳимлиги шундаки у минтақадаги асосий транспорт коридорларини назорат қилиш имконини беради.
Лойиҳа Марказий Осиёнинг транспорт харитасини сезиларли даражада ўзгартириши, иштирокчи давлатлар интеграциясини кучайтириши ва иқтисодий ўсиш учун янги имкониятларни яратиб бериши кутилмоқда.
Маълумот учун, Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон темир йўли лойиҳасининг умумий қиймати 5 млрд АҚШ доллари сифатида баҳоланган.