Bu kimning propagandasiga xizmat qiladi?
30 aprelь kuni I.V.Saviskiy nomidagi Qoraqalpog‘iston davlat tasviriy sanъat muzeyida “Yangi dunё quramiz” nomli ko‘rgazmasining tantanali ochilish marosimi bo‘lib o‘tgan.
Unda esa qizil rangda “Barcha davlatlar proletarlari birlashingiz!” shiori katta qilib ёzib qo‘yilgan va SSSRda 1920-1930-yillarda sodir bo‘lgan buyuk izhtimoiy-iqtisodiy zharaёnlar aks etgan suratlar namoyish qilingan.
“Ushbu ko‘rgazmada namoyish etilgan rassomlarning asarlari, xuddi kechagi formalistlar singari, tasviriy sanъatda 1920-1930-yillarda SSSRda sodir bo‘lgan ulkan izhtimoiy-iqtisodiy zharaёnlar: yangi izhtimoiy munosabatlarning rivozhlanishi, yangi shaxsning shakllanishi, yangi iqtisodiёt va qishloq xo‘zhaligini qurish, zhamiyatning izhtimoiy-iqtisodiy rivozhlanishi kabi zharaёnlarni aks ettiradi”, – deya ёzilgan xabarda.
Ammo o‘zbekistonlik madaniyatshunoslar bu ko‘rgazma Rossiya propagandasi va ularning buyurtmasi ekanini aytmoqda.
Barcha eksponatlarda SSSRning 1920-1930 yillardagi izhtimoiy-iqtisodiy zharaёnlari aks etgan. Fotosuratlarda, baxtiёr mehnatkashlar obrazlari, ishlab chiqarish manzaralari, kolxozlarning unumdor erlari, 1 may yurishlari, pionerlar, sportchilar keng namoyish etilgan”, – deya ёzgan sanъatshunos Bella Sobirova.
Sanъatshunos Bella Sobirova
Uning fikricha, tashkilotchilarning maqsadi sosialistik o‘zgarishlarning ulug‘vorligini etkazish va tomoshabinlar qalbini g‘urur, nekbinlik, ёrqin imperiya kelazhagining muqarrar qaytishiga ishonch bilan to‘ldirishdir.
“Shaxsan men boshqa kontekstni ko‘ra olmadim. Bunday ko‘rgazmalar kimning manfaatlarini ko‘zlab o‘tkazilmoqda? Davlat muzeyi XX asr boshidagi murakkab va ziddiyatli davrning yilnomasini qanday talqin qiladi? Men sosialistik realizm ko‘rgazmalariga qarshi emasman, lekin postsovet mustaqil davlatlarining daxlsiz chegaralari, zhumladan, XXI asr voqeliklarini hisobga olgan holda taqdimotda bu aniqroq maъno kasb etishini istardim” – deya xulosa qilgan Sobirova.
Uzdiplomat.uzʼga intervьyu bergan boshqa bir sanъatshunos Samandar Egamberdievning aytishicha, bu ko‘rgazma 1 may “Mehnatkashlar kuni” munosabati bilan o‘tkazilgan.
“Bu kun O‘zbekistonda ham Qoraqalpog‘istonda ham hech qanday rasmiy bayram emas. Bu shunchaki sovet davridan qolgan sarqit. Sanъatga siёsatni aralashtirish yaxshi emas. Postsovet mintaqasida rus madaniyati, Rossiya propagandasini ёyishga mo‘lzhallangan “Rossotrudnochestvo” agentligi bor. Mening tahminimcha, mana shu “Yangi davr odamining shakllanishi” nomli ko‘rgazmaning o‘tkazilishi ham aynan shu Rossiya tashkiloti g‘oyasi deb hisoblayman. Ular ko‘rgazma eъlonini ham atigi bir kun avval, 29 aprelь kuni chiqarishdi. Bu zhuda yashirin shaklda bo‘ldi. Butun boshli Markaziy Osiёda mashhur bo‘lgan Saviskiy muzeyida kremlparastlik shaklidagi ko‘rgazma tashkil etilishi bu zhuda ёmon. Chunki ko‘rgazmaning na O‘zbekiston va na Qoraqalpog‘istonning izhtimoiy-iqtisodiy haёti uchun dolzarblik tomoni yo‘q. Bu Kreml targ‘ibotining bir bo‘lagi”, – dedi Egamberdiev.
Uning aytishicha, sovet davridagi tasviriy sanъat asarlarini ko‘rgazma qilish mumkin. Faqat sosializm sanъatidan siёsiy, g‘oyaviy propagandadan holi bo‘lgan shaklda qilinishi kerak.
“Ko‘rgazma tashkilotchilari “Barcha davlatlar proletarlari birlashingiz!” degan qip-qizil shior osib qo‘yib, uning oldida rasmlarga tushib xuddi hisobot qilib topshirmoqchidek taassurot uyg‘otmoqda”, – dedi sanъatshunos Samandar Egamberdiev.