Бу кимнинг пропагандасига хизмат қилади?
30 апрель куни И.В.Савицкий номидаги Қорақалпоғистон давлат тасвирий санъат музейида “Янги дунё қурамиз” номли кўргазмасининг тантанали очилиш маросими бўлиб ўтган.
Унда эса қизил рангда “Барча давлатлар пролетарлари бирлашингиз!” шиори катта қилиб ёзиб қўйилган ва СССРда 1920-1930-йилларда содир бўлган буюк ижтимоий-иқтисодий жараёнлар акс этган суратлар намойиш қилинган.
“Ушбу кўргазмада намойиш этилган рассомларнинг асарлари, худди кечаги формалистлар сингари, тасвирий санъатда 1920-1930-йилларда СССРда содир бўлган улкан ижтимоий-иқтисодий жараёнлар: янги ижтимоий муносабатларнинг ривожланиши, янги шахснинг шаклланиши, янги иқтисодиёт ва қишлоқ хўжалигини қуриш, жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши каби жараёнларни акс эттиради”, – дея ёзилган хабарда.
Аммо ўзбекистонлик маданиятшунослар бу кўргазма Россия пропагандаси ва уларнинг буюртмаси эканини айтмоқда.
Барча экспонатларда СССРнинг 1920-1930 йиллардаги ижтимоий-иқтисодий жараёнлари акс этган. Фотосуратларда, бахтиёр меҳнаткашлар образлари, ишлаб чиқариш манзаралари, колхозларнинг унумдор ерлари, 1 май юришлари, пионерлар, спортчилар кенг намойиш этилган”, – дея ёзган санъатшунос Белла Собирова.
Санъатшунос Белла Собирова
Унинг фикрича, ташкилотчиларнинг мақсади социалистик ўзгаришларнинг улуғворлигини етказиш ва томошабинлар қалбини ғурур, некбинлик, ёрқин империя келажагининг муқаррар қайтишига ишонч билан тўлдиришдир.
“Шахсан мен бошқа контекстни кўра олмадим. Бундай кўргазмалар кимнинг манфаатларини кўзлаб ўтказилмоқда? Давлат музейи XX аср бошидаги мураккаб ва зиддиятли даврнинг йилномасини қандай талқин қилади? Мен социалистик реализм кўргазмаларига қарши эмасман, лекин постсовет мустақил давлатларининг дахлсиз чегаралари, жумладан, ХХI аср воқеликларини ҳисобга олган ҳолда тақдимотда бу аниқроқ маъно касб этишини истардим” – дея хулоса қилган Собирова.
Uzdiplomat.uzʼга интервью берган бошқа бир санъатшунос Самандар Эгамбердиевнинг айтишича, бу кўргазма 1 май “Меҳнаткашлар куни” муносабати билан ўтказилган.
“Бу кун Ўзбекистонда ҳам Қорақалпоғистонда ҳам ҳеч қандай расмий байрам эмас. Бу шунчаки совет давридан қолган сарқит. Санъатга сиёсатни аралаштириш яхши эмас. Постсовет минтақасида рус маданияти, Россия пропагандасини ёйишга мўлжалланган “Россотрудночество” агентлиги бор. Менинг таҳминимча, мана шу “Янги давр одамининг шаклланиши” номли кўргазманинг ўтказилиши ҳам айнан шу Россия ташкилоти ғояси деб ҳисоблайман. Улар кўргазма эълонини ҳам атиги бир кун аввал, 29 апрель куни чиқаришди. Бу жуда яширин шаклда бўлди. Бутун бошли Марказий Осиёда машҳур бўлган Савицкий музейида кремлпарастлик шаклидаги кўргазма ташкил этилиши бу жуда ёмон. Чунки кўргазманинг на Ўзбекистон ва на Қорақалпоғистоннинг ижтимоий-иқтисодий ҳаёти учун долзарблик томони йўқ. Бу Кремл тарғиботининг бир бўлаги”, – деди Эгамбердиев.
Унинг айтишича, совет давридаги тасвирий санъат асарларини кўргазма қилиш мумкин. Фақат социализм санъатидан сиёсий, ғоявий пропагандадан ҳоли бўлган шаклда қилиниши керак.
“Кўргазма ташкилотчилари “Барча давлатлар пролетарлари бирлашингиз!” деган қип-қизил шиор осиб қўйиб, унинг олдида расмларга тушиб худди ҳисобот қилиб топширмоқчидек таассурот уйғотмоқда”, – деди санъатшунос Самандар Эгамбердиев.