- “Ўзбекистон учун энг хавфсиз ҳамкор – Жанубий Корея!”
- “Корея халқининг хеч бир ёмон жиҳати йўқ. Улар ўзбекларнинг яхшилигини ҳеч қачон унутмайди”.
- “Хитой ҳам, Россия авторитар давлат ва улар билан алоқаларда хатарлар юқори. Аммо географик жиҳатдан улардан воз кечишнинг имкони йўқ”.
- “Баъзи давлатлар ўз технологияларини сотади, баъзилари умуман бермайди, ёки берса ҳамки қандайдир талаблар қўяди. Кореяда шундай ҳарактер йўқ. У ўз технологияларини бошқа давлатлардан қизғонмайди”.
Корея Республикаси Президенти Юн Сок Ёль рафиқаси билан 10-15 июнь кунлари давлат ташрифи билан Туркманистон, Қозоғистон ва Ўзбекистонда бўлади.
Шунинг билан Жанубий Корея табиий газнинг бой заҳираларига – уран, литий ва волфрам каби муҳим минералларга эга Марказий Осиё учун “К-Ипак йўли” стратегиясини эълон қилди. Бу минтақанинг стратегик аҳамиятини оширишга хизмат қилиши кутилмоқда.
Бу ҳақда 7 июнь куни бўлиб ўтган матбуот брифингида Сеул Миллий хавфсизлик директорининг биринчи ўринбосари Ким Тае Хё маълум қилди. Унга кўра, Корея Марказий Осиёнинг бешта давлати билан Корея-Марказий Осиё саммитини ташкиллаштиради ва келаси йили Сеулда унинг илк йиғилиши ўтказилади.
Ким Тае Хёнинг айтишича, бунга сабаб дунё давлатларининг Марказий Осиёга қизиқиши ортиб бораётганидир.
Бунга мисол тариқасида у Америка Қўшма Штатлари, Европа Иттифоқи ва Германия 2022 йилдан бери ҳар бири бештагача саммит ўтказганини келтириб ўтар экан, Россия ва Хитой ҳам минтақа билан алоқаларини чуқурлаштираётганини қўшимча қилган.
“Минтақада ёш ва динамик демографик тузилма мавжуд ва ўсиш салоҳиятига тўла”,
деди президент девонининг юқори лавозимли ходими.
Аммо унинг айтишича, бу давлатлар Марказий Осиё учун хавфсиз эмас ва шунинг учун Марказий Осиё давлатлари ўзларини баъзан босим остида ҳис қилади.
“АҚШ ва Хитой каби глобал кучлар минтақа билан алоқаларини мустаҳкамлашга интилмоқда. Улар сармоя ва қўллаб-қувватлаш позициясида бундай ҳамкорликни давом эттираётган бўлса ҳам минтақа мамлакатлари баъзан ўзларини босим остида ҳис қилишади. Ёки очиқчасига айтганда, улар империализмнинг янги шаклига дучор бўлишлари ҳақида хавотирлари мавжуд. Шу боис Кореянинг ёндашуви ушбу давлатлар томонидан олқишланмоқда. Уларнинг Корея билан ҳамкорлик қилиш истаги инфратузилма, саноатни ривожлантириш, иқлим ва рақамли саъй-ҳаракатларни қамраб олади ва бу ҳамкорликни мазмунли қилади”,
деди у.
Шу сабабли ҳам Президент Юн Сук Ёлнинг Марказий Осиё мамлакатларига давлат ташрифи катта аҳамиятга эгалиги айтилмоқда.
“Билим карвони” ақл марказининг эксперти Зокир Усмоновнинг маълум қилишича, Жанубий Кореянинг Ўзбекистон билан алоқаларини яхшилашга уриниши бу яқин тарих билан боғлиқ.
1937 йилда Узоқ Шарқдан жуда кўп корейслар кўчириб келинган ва ўзбек халқи ўз нонини улар билан бўлишган. Корейс халқи буни асло унутмайди.
“Корейсларнинг Марказий Осиёдаги энг катта диаспораси Ўзбекистонда. Мамлакатда 220-250 минг нафар корейслар яшайди. Бундан ташқари, корейс халқи жуда меҳнаткаш ва билимга чанқоқлиги билан ўзбек халқига ўхшайди. Шу пайтгача корейс халқининг бирон бир ёмонлиги, салбий жиҳатлари намоён бўлмаган. Неча йилдан бери яшаб келаётган бўлса, фақат ўзининг яхши хислатларини кўрсатиб келган.
Иккинчи томондан, гарчи Қозоғистон бизга қараганда ривожланган бўлса-да, Корея Республикаси Ўзбекистон билан иқтисодий алоқалар бўйича ҳам Марказий Осиёда биринчи ўринда туради”,
деди Усмонов.
Унинг айтишича, Ўзбекистоннинг технологиялашиши учун ҳам энг яхши ҳамкор фақат Жанубий Корея бўла олади.
“Биз ҳарбий қуролланиш, юқори технологиялар бўйича ўз олдимизга 2030 йилгача жуда катта марра қўйганмизки, баъзи давлатлар ўз технологияларини сотади, баъзилари умуман бермайди, ёки берса ҳам қандайдир талаблар қўяди. Кореяда шундай ҳарактер йўқ. У ўз технологияларини бошқа давлатлардан қизғонмайди”,
деди эксперт.
10 июнь куни Жанубий Корея Президенти Туркманистон Президенти Сердар Бердимуҳамедов билан даставвал қўшма саммит ўтказади. Эртаси куни эса икки давлат компаниялари иштирок этадиган бизнес форумида қатнашади.
Шу куннинг ўзида, яъни 11 июнь куни Қозоғистонда учиб кетади ва 12 июнь куни Президент Қосим-Жўмарт Тўқаев билан ҳам саммит ўтказади.
Қозоғистонда ҳам давлат раҳбарлари бошчилигида икки мамлакат компаниялари иштирокида бизнес-форум бўлиб ўтади.
Юн Ўзбекистонда уч кун бўлади. У 13 июнь куни Ўзбекистонга учиб келади ва Президент Шавкат Мирзиёев билан ҳам худди шундай саммит ўтказади. 14 июнь куни бизнес-форумда иштирок этиб, 15 июнь куни ўз ташрифини якунлайди. Сафарда Юннинг рафиқаси Ким Кеон Хи ҳамроҳлик қилади.
“Корея Президенти Марказий Осиёнинг учта давлати – Туркманистон, Қозоғистон ва Ўзбекистонга давлат ташрифи билан табиий ресурслари ва иқтисодий ўсиш салоҳияти мўл бўлган ушбу давлатлар билан ҳамкорликни янада мустаҳкамламоқчи.
Улар билан бўлиб ўтадиган саммит ўтган йилги Корея-Тинч океани ороллари саммити ва шу ой бошида бўлиб ўтган Корея-Африка саммитидан кейин Юн ҳукуматининг дипломатик жабҳасини кенгайтиришга қаратилган саъй-ҳаракатларининг сўнгги босқичи бўлади”,
деди Ким.
Корея Хавфсизлик кенгаши масъули Жанубий Кореянинг Марказий Осиё учун мутлақо хавфсиз ва дўстона мамлакат эканини таъкидлар экан, бу ҳамкорлик минтақа учун жуда фойдали бўлишини қўшимча қилган.
“К-Ипак йўли” ташаббуси Кореянинг Марказий Осиё минтақаси билан ҳамкорлигини бир поғона юқорига кўтариш режасини ўз ичига олади. Ташаббус орқали Корея тинч ва фаровон Марказий Осиёга биргаликда ёрдам беришга интилади.
Ташаббус ҳамкорликнинг тўртта асосий устунига эга: ресурслар, ривожланишга расмий ёрдам, маданий ва одамлар алмашинуви, ҳукумат ва хусусий даражадаги тармоқлар ҳамкорлиги.
Ушбу устунларга асосланиб, Корея бешта давлатнинг ҳар бири билан тегишли соҳаларда мослаштирилган ҳамкорликка эътибор қаратади”,
– деган у.
Мутахассис Зокир Усмонов ҳам айни шу йўналишларга тўхталар экан, Жанубий Кореянинг машинасозлик, саноатлашув борасидаги ёрдамлари ҳақида гапирди.
Ўзбекистонда илк автомобил заводини Корея қуриб берган. Бунга нафақат Ўзбекистондаги, балки Марказий Осиёдаги жуда катта воқеа сифатида қараш керак. Чунки хоҳлаймизми, йўқми ривожланишни хоҳлаган ҳар қандай мамлакат машинасозликни ривожлантириши керак. Корея эса Ўзбекистоннинг турли ҳудудларида машинасозликни қайтадан тикламоқда. KIA заводларининг қурилиши борми, ёки Жиззахда қурилаётган Hyundai заводими, бунга яққол мисолдир. Аммо бу алоқалар бугунги кундаги салоҳият учун етарли эмас. Ўзбекистон Корея билан аслида бунданда яхши ҳамкорлик қила олади ва бу мамлакат учун жуда фойдали бўларди. Шу сабабли Корея илгари сураётган дастур – “К – Ипак йўли” дастури бизнинг манфаатларимиз учун тўлиқ мос келади”,
деди мутахассис.
Унинг қўшимча қилишича, хоҳлаймизми-йўқми Хитой ҳам, Россия ҳам авторитар давлат ва улар билан алоқаларда хатарлар юқори. Аммо географик жиҳатдан улардан воз кечишнинг имкони йўқ. Шундай бўлса-да иқтисодиётда уларнинг улушини пасайтириш давр талаби.
Улар билар иқтисодий боғлиқлигимиз жуда катта бўлиб, пандемия пайтида бу яққол кўзга ташланди. Ўзбекистон жуда катта хатарлар олдида қолди. Хитой, ёки Россия билан алоқаларни шарт узиб қўйиш ҳақида гапирмаяпман. Аксинча, бошқа қудратли мамлакатлар билан ҳамкорликни кучайтириш, алоқаларни тезлаштириш эвазига уларнинг таъсирини пасайтиришни назарда тутяпман.
Бунда биринчи галда яқинда бўлиб ўтган Туркия Президенти билан учрашувни ва яна Корея Президентининг келишини ҳисобга олсак, бу яхши қадамдир.
Корея доим ўзини босқинчи давлатлардан ҳимоя қилиб келган. У узоқ йиллар давомида шундай тузумдан эзилган ва бу борада қисматимиз ўхшаш бўлган. Шу сабабли ҳам мамлакат ана шундай жабрдийда давлатлардан ўз ёрдамини аямай, доим беминнат кўмак бериб келади”,
деди у.
Масалан, Корея Қозоғистон билан энергетика ва инфратузилма, Қирғизистон билан сув ресурслари ва туризм, Туркманистон билан энергетика станциялари бўйича ҳамкорликка жиддий эътибор қаратмоқчи.
“Марказий Осиё қадимий Ипак йўлининг асосий қисми бўлган, Европа ва Осиёни боғловчи стратегик маскан.
Украина ва Яқин Шарқдаги вазият каби кўплаб инқирозлар фонида минтақанинг аҳамияти ортиб бормоқда”,
дейди Миллий хавфсизлик бюроси директорининг биринчи ўринбосари Ким Тхэ Хё.
10-15 июнь кунларидаги Туркманистон, Қозоғистон ва Ўзбекистонга давлат ташрифи Корея Республикаси Президенти Юн Сок Ёлнинг илк ташрифидир. Охирги марта Жанубий Кореядан 2019 йил 18 апрель куни давлат ташрифи билан ўша вақтдаги Президент Мун Чжэ Ин Ўзбекистонга келган. Ўшанда ҳам у 16-18 апрель кунлари Туркманистонга, 21-23 апрель кунлари Қозоғистонга ташриф буюрган.
Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев эса охирги марта 2017 йил ноябрида Жанубий Кореяга сафар уюштирган. Аммо бу икки мамлакат ўртасидаги алоқаларнинг сустлигини англатмайди.
- Жанубий Корея Ўзбекистон импортидаги ТОП: 10 давлатлар қаторига киради.
- Статистика агентлигининг 2024 йилнинг январь-апрель ойлари дастлабки маълумотларига кўра Кореядан 682 млн АҚШ долларига тенг товар махсулотлари импорт қилинган ва бу Хитой, Россия, Қозоғистондан кейинги тўртинчи йирик давлатдир.
- Шунингдек, Жанубий Корея Ўзбекистон Республикаси ташқи савдо айланмасида юқори улушга эга бўлган ҳамкор давлатлар рейтинггида ҳам юқори ўринда туради. 2024 йилнинг январь-апрель ойларида Корея билан 695 млн АҚШ долларига тенг товар айирбошланган.
- 2024 йил 1 апрель ҳолатига кўра, Ўзбекистонда фаолият юритаётган хорижий капитал иштирокидаги корхона ва ташкилотлар сони бўйича ҳам Корея 5 ўринда. Бугунги кунда мамлкатнинг жами 727 та корхонаси Ўзбекистонда фаолият юритиб келади.
Бундан ташқари Ўзбекистонга тижорат мақсадида энг кўп ташриф буюрувчи фуқаролар орасида ҳам кореяликлар бешинчи ўринда туради. - 2024 йилнинг уч ойи ичида 133 нафар кореяликлар Ўзбекистонга савдо-сотиқ учун келган.
Энг муҳими Жанубий Корея Ўзбекистон ва Марказий Осиё мамлакатлари учун беминнат миграция масканидир.
“Тахминан 40-50 мингга яқин ўзбекистонлик ишлаш учун Жанубий Кореяга боради. Лекин бу имкониятимиз учун жуда кам. Корея кўп давлатлардан мигрантларни эркин қабул қилади. Масалан Вьетнам ва Ҳиндистон Жанубий Кореянинг махсулотларини сотиб олиш эвазига мигрантларни иш билан таъминлаш шартини қўйган. Агар биз ҳам шундай шарт қўя олсак, албатта, 100-200 минглаб мигрантларни яна ишга жўнатиш имкони туғилади. Бу қандай сиёсий шарт қўйишга боғлиқ”,
деди эксперт Зокир Усмонов.