Rossiya Zhanubiy Kavkazda yuzaga keladigan xavflarga qarshi turishda Ozarbayzhonga muhtozhmi?
Ukraina urushidan keyin xorizhiy safarlarga biroz tin bergan Rossiya Prezidenti Zhanubiy Kavkazdagi pozisiyaviy urush tufayli 18 avgust kuni Bokuga tashrif buyurgan. Uning Ozarbayzhonga tashrifi nimalarni hal qiladi-yu, Putin bu orqali nimalarga erishadi?
«Axar.az» nashrining yozishicha, Rossiyaning siyosiy, iqtisodiy va xavfsizlik sohalarini qamrab olgan mintaqaviy rezhasini bir necha zhihatlar bo‘yicha baholash mumkin.
- NATO bilan zhanubiy chegaralarda kuchlar muvozanatining o‘zgarishi istiqbolining oldini olish: Armaniston Rossiya uchun NATOning zhanubiy chegaralarida xavfsizlik buferi rolini o‘ynaydi va 102-bazaning bu mamlakatdagi missiyasi hisoblanadi. G‘arb Rossiyaning Armanistondagi pozisiyalarini bostirganda, nafaqat Moskvaning mintaqadagi ta’siri zaiflashadi, balki ayni paytda zhanubiy frontda Shimoliy ittifoq ochiladi;
- O‘rta yo‘lakning ikkinchi markazi bo‘lmish Evroosiyo transport tarmog‘i ishtirokchilaridan biri bo‘lish: Vashingtonning Markaziy Osiyodan Evropagacha cho‘zilgan geografiyada Xitoy va Rossiya ishtirokisiz transport yo‘nalishini ochishga urinishi Moskvani harakatga keltiradigan asosiy omillardan biri hisoblanadi;
- Urushdan keyin Ukraina tufayli duch kelgan iqtisodiy blokadalardan chiqish yo‘llarini izlamoqda:
Birinchidan, energiya resurslarini Ozarbayzhon va Turkiya orqali Zhanubiy gaz bozori koridoriga chiqarish;
Ikkinchidan, Fors ko‘rfazi va Zhanubi-Sharqiy Osiyoga (ayniqsa Hindiston) chiqish.
Energiya resurslaridan u yoki bu shaklda foydalanish imkoniyatlari bor. Zhanubi-Sharqiy Osiyo bozoriga chiqish imkonini beruvchi «Shimol-Zhanub» transport loyihasi oldida muayyan to‘siqlar mavzhud. Putinning o‘tgan oy Kremlda Modi bilan uchrashuvi, keyin Mudofaa noziri Shoyguning Tehron va Bokuga tashrifi uning yaqin kelazhakda Shimol-Zhanub transport loyihasini boshlash istagidan dalolat beradi. Loyihaning Eron bilan bog‘liq qismi tugallanmagan, ammo hozirda xavfsizlik muammosi texnik ishlardan muhimroqdir.
- Eron-Isroil mozharosi va uning Zhanubiy Kavkazga ta’siri;
- G‘arbning mintaqaga aralashuvi fonida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan tahdidlar;
- Rossiyaga qarshi kuchlar muvozanati o‘zgarsa, kutilayotgan xavflar.
Putin bu masalalarni zhoyida – Bokuda muhokama qilmoqchi va yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavflarni bartaraf qilmoqchi. Shoyguning Tehronga, keyin esa Bokuga tashrifi ana shu masalalarni muhokama qilish va Putinning tashrifi oldidan kun tartibini kelishib olishga qaratilgan edi.
Zhanubiy Kavkazda yuzaga keladigan xavflar va Rossiyaning mintaqaga doir rezhalariamalga oshishi uchun Ozarbayzhonga muhtozh. Chunki mintaqaning ikki davlati – Armaniston va Gruziya ustidan qandaydir «qo‘l almashish» bo‘lsa ham, Bokuning kuchlar muvozanatini o‘zgartirish yoki muvozanatlashtirishdagi roli kattaroq ekanligini Putin yaxshi biladi.
Tashrif doirasida Putinda Bokuning kuchlar muvozanatini saqlab qolish istagi bo‘lishi mumkin. Putinning tashrifi davomida: mintaqaviy darazhadagi muammolarni hal qilish; Mintaqaviy bo‘lmagan o‘yinchilarning mintaqadagi faoliyatiga yo‘l qo‘yilmaslik; 3+3 formatini ishlab chiqish; Ozarbayzhon Armaniston tinchlik muzokaralarini ikki tomonlama formatda olib borish, zarur hollarda mintaqa davlatlaridan platforma sifatida foydalanish kabi masalalar ko‘rib chiqiladi.